Nghiên cứu mới từ Đại học Indiana đề xuất khung phân tích toàn diện về mối tương quan giữa nông nghiệp, thay đổi sử dụng đất và sự xuất hiện, lây lan của các bệnh truyền nhiễm giữa người và động vật.
Một nghiên cứu đột phá từ Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Indiana - Bloomington đã đưa ra một cách tiếp cận mới để hiểu rõ hơn về cách thức các bệnh lây lan giữa động vật và con người. Nghiên cứu tập trung vào tác động của các yếu tố nông nghiệp, sinh thái và kinh tế - xã hội đối với sự xuất hiện và lây truyền của dịch bệnh.
Trong bài báo được đăng trên tạp chí One Earth, nhóm nghiên cứu đặc biệt xem xét các biện pháp giảm thiểu sự trỗi dậy của các bệnh lây truyền từ động vật sang người (zoonotic), hay các bệnh nhiễm trùng mới mà mầm bệnh lưu hành giữa con người, động vật nuôi và động vật hoang dã. Họ khuyến nghị một cách tiếp cận toàn diện hơn, xem xét các yếu tố rộng lớn hơn có thể đóng vai trò khi các bệnh mới gây bệnh cho con người.
"Hiện tại, chúng ta đang đơn giản hóa quá mức thực tế xã hội phức tạp vốn tác động đến sự lây lan của dịch bệnh," đồng tác giả nghiên cứu Luis Chaves, phó giáo sư tại Trường Y tế Công cộng - Bloomington, cho biết. "Hầu hết các bệnh đều bị ảnh hưởng bởi điều này. Tại sao chúng ta lại có các điểm nóng lây truyền ở một số khu vực mà không phải ở những khu vực khác, mặc dù có môi trường tương tự? Đó là bởi vì cả sự thay đổi cảnh quan và cách xã hội vận hành nói chung đều có vai trò. Hiểu được điều này và định hình lại suy nghĩ của chúng ta là điều bắt buộc để ngăn chặn các đại dịch trong tương lai."
Một đồng tác giả khác, Giáo sư Ivette Perfecto từ Trường Môi trường và Bền vững tại Đại học Michigan, chia sẻ: "Nhiều người cho rằng nông nghiệp luôn mâu thuẫn với bảo tồn đa dạng sinh học, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng đúng. Đúng là các hình thức độc canh công nghiệp quy mô lớn nổi tiếng về việc phá hủy đa dạng sinh học. Khi đa dạng sinh học suy giảm cục bộ, tập hợp các loài động vật vốn phong phú thường bị thu hẹp lại thành một vài loài có khả năng mang mầm bệnh - những mầm bệnh có thể đã hoặc chắc chắn có tiềm năng phát triển thành - mầm bệnh có thể lây nhiễm sang người."
Giáo sư Chaves giải thích thêm: "Ma trận nông nghiệp đóng hai vai trò riêng biệt: Thứ nhất, là nơi ủ bệnh cho các mầm bệnh zoonotic mới, và thứ hai, là rào cản đối với sự lây truyền của những mầm bệnh đó. Chúng ta cần phân tích các tương tác phức tạp về xã hội, chính trị và sinh thái tồn tại trong các ma trận nông nghiệp cụ thể, những tương tác thúc đẩy các điều kiện tạo ra rào cản hoặc giảm thiểu các điều kiện tạo ra nơi ủ bệnh, để ngăn chặn mầm bệnh từ động vật lây sang người và gây ra các dịch bệnh, đại dịch mới."
Để minh họa, các nhà nghiên cứu đề cập đến các nghiên cứu trước đây về dịch Ebola ở Tây Phi năm 2014. Họ giải thích rằng virus đã chuyển từ một bệnh nhiễm trùng không liên tục ở các ngôi làng biệt lập thành một dịch bệnh lan rộng, lây nhiễm cho 28.000 người và cướp đi sinh mạng của 11.000 người trong khu vực đó. Họ cho rằng nông dân đã chuyển đổi các khu vực rừng Guinea thành các đồn điền do nhu cầu dầu cọ quốc tế tăng lên, thu hút nhiều loài dơi hơn đến khu vực này, làm tăng sự tiếp xúc giữa người và dơi, thúc đẩy sự lây truyền.
Hoặc, họ đưa ra ví dụ về bệnh sốt rét, ở Costa Rica có liên quan đến sự phát triển của các đồn điền dứa và các hoạt động khai thác mỏ lộ thiên. Tuy nhiên, ở các vùng có cảnh quan tương tự ở Châu Phi, nơi nông dân đưa vào trồng lúa nước, sự lây truyền bệnh sốt rét không tăng mặc dù số lượng muỗi tăng lên. Các nhà nghiên cứu cho rằng những thay đổi tích cực về mặt xã hội trong các cộng đồng Châu Phi này, chẳng hạn như cải thiện nhà ở, đã ngăn muỗi tiếp xúc với người và giảm sự lây truyền.
"Các quyết định ở cấp địa phương có vai trò sống còn trong việc lây truyền dịch bệnh," Giáo sư Chaves nhấn mạnh. "Chúng ta phải mở rộng phạm vi nghiên cứu để hiểu rõ hơn mối quan hệ giữa con người, thiên nhiên và sự xuất hiện của dịch bệnh. Đây là chìa khóa cho tương lai của chúng ta."