Nguy cơ Mỹ áp dụng thuế đối ứng đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, bao gồm cả nông sản, đang đặt ra bài toán cấp bách về khả năng thích ứng và đa dạng hóa thị trường. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

1. Thị trường Mỹ và vai trò ngày càng tăng của nông sản Việt

Trong những năm gần đây, Mỹ đã trở thành một trong những thị trường xuất khẩu nông sản quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Mỹ đạt khoảng 11 tỷ USD. Các mặt hàng chủ lực như thủy sản (tôm, cá tra), rau quả, cà phê và hạt điều ngày càng được người tiêu dùng Mỹ ưa chuộng. Mức thuế nhập khẩu mà Mỹ hiện đang áp dụng cho phần lớn nông sản Việt Nam thường khá thấp, tạo điều kiện thuận lợi cho nông sản Việt Nam cạnh tranh.

2. Sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ: Nhìn nhận và so sánh

Tuy nhiên, sự tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ cũng kéo theo sự gia tăng mức độ phụ thuộc của một số ngành hàng nông sản vào thị trường này. Ví dụ, Mỹ là một trong những thị trường nhập khẩu tôm và cá tra lớn nhất của Việt Nam. So sánh với các nước khác trong khu vực, Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa trong việc đa dạng hóa thị trường để giảm thiểu rủi ro.

3. Nguy cơ thuế đối ứng từ Mỹ và yêu cầu nâng cao chất lượng bằng công nghệ

Nguy cơ Mỹ áp dụng thuế đối ứng đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam đang đặt ra thách thức không nhỏ. Để duy trì và mở rộng thị phần tại các thị trường khó tính như Mỹ, việc nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản là yếu tố sống còn.

Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao trở nên đặc biệt quan trọng. Các giải pháp và dịch vụ nông nghiệp tiên tiến, bao gồm:

• Giải pháp giám sát và quản lý cây trồng thông minh: Ứng dụng cảm biến, drone và phần mềm phân tích dữ liệu giúp nông dân theo dõi sát sao quá trình sinh trưởng của cây trồng, phát hiện sớm các vấn đề và đưa ra biện pháp xử lý kịp thời. Điều này góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
• Quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế: Tư vấn và hỗ trợ nông dân áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, đảm bảo sản phẩm đáp ứng các yêu cầu khắt khe về an toàn vệ sinh thực phẩm của thị trường Mỹ và quốc tế. Các đơn vị như Cánh Biển Agritech đang cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu về nông nghiệp công nghệ cao, hỗ trợ khám phá dữ liệu nông nghiệp, ứng dụng công nghệ mới và các giải pháp giám sát nông nghiệp hoạt động hiệu quả, giúp nông dân và doanh nghiệp đạt được các tiêu chuẩn này.
• Giải pháp tối ưu hóa quy trình sau thu hoạch: Cung cấp các công nghệ và quy trình bảo quản tiên tiến, giúp giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch, duy trì chất lượng sản phẩm trong quá trình vận chuyển và lưu trữ, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh.

Việc ứng dụng các giải pháp công nghệ cao không chỉ giúp nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Mỹ mà còn tối ưu hóa chi phí sản xuất, tăng cường khả năng cạnh tranh với các nước khác.

4. Giải pháp và định hướng cho nông nghiệp Việt Nam

Để đối phó với nguy cơ thuế đối ứng và tận dụng cơ hội tại các thị trường quốc tế, ngành nông nghiệp Việt Nam cần:

• Đẩy mạnh ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao: Khuyến khích và hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp tiếp cận và ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến.
• Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm và phát triển các thị trường mới.
• Nâng cao chất lượng và tiêu chuẩn sản phẩm: Tiếp tục đầu tư vào quy trình sản xuất đạt chuẩn quốc tế, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Tăng cường chế biến sâu: Tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.
• Hỗ trợ từ nhà nước: Tạo điều kiện thuận lợi về chính sách, nguồn vốn và cơ sở hạ tầng cho việc ứng dụng công nghệ cao và phát triển thị trường.

Nguy cơ thuế đối ứng từ Mỹ là một thách thức, nhưng đồng thời cũng là động lực để ngành nông nghiệp Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ. Với việc chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao, cùng với nỗ lực đa dạng hóa thị trường và sự hỗ trợ từ nhà nước, nông sản Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua khó khăn và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, cạnh tranh hiệu quả tại Mỹ và vươn xa hơn nữa. Việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các đơn vị có kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao như Cánh Biển Agritech sẽ là một bước đi quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu này.

Năm 2024, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm trước. Đây là minh chứng cho tiềm năng to lớn của ngành và sự thay đổi trong chiến lược phát triển. Tuy nhiên, để nông nghiệp Việt Nam có thể phát triển vượt bậc trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ số và cải tiến phương thức sản xuất, chế biến là yếu tố then chốt.

Nông nghiệp từ lâu đã là trụ cột của nền kinh tế Việt Nam, đảm bảo an ninh lương thực và đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu. Con số kỷ lục 62,5 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trong năm 2024 đã khẳng định vị thế và tiềm năng to lớn của ngành. Tuy nhiên, trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, để duy trì đà tăng trưởng và vươn tầm quốc tế, nông nghiệp Việt Nam cần một cuộc chuyển mình mạnh mẽ dựa trên nền tảng công nghệ số.

Kỷ nguyên số mở ra cơ hội chưa từng có

Nông nghiệp trong kỷ nguyên số đã vượt ra khỏi những phương thức canh tác truyền thống. Sự kết hợp giữa kỹ thuật lâu đời và các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT) đang tạo ra một hệ sinh thái nông nghiệp phức tạp và hiệu quả hơn bao giờ hết. AI và Big Data giúp dự đoán thời tiết, dịch bệnh, tối ưu hóa quy trình sản xuất. IoT giám sát các yếu tố môi trường theo thời gian thực, nâng cao năng suất và giảm chi phí. Blockchain đảm bảo truy xuất nguồn gốc, tăng cường uy tín nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Các nền tảng thương mại điện tử nông sản mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường toàn cầu trực tiếp cho người nông dân.

Những thách thức không nhỏ

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, nông nghiệp Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức đáng lưu ý. Tình trạng xuất khẩu nông sản thô chiếm tỷ trọng lớn khiến giá trị gia tăng thấp và dễ bị ép giá. Sự phụ thuộc vào một số thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ và EU tiềm ẩn rủi ro khi các thị trường này có biến động về chính sách thương mại. Biến đổi khí hậu và thiên tai ngày càng phức tạp gây ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất. Năng suất lao động còn thấp do ứng dụng công nghệ chưa rộng rãi. Bên cạnh đó, việc tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) vẫn chưa được tối ưu hóa.

Giải pháp then chốt để "cất cánh"

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu trong bối cảnh chuyển đổi số, Việt Nam cần triển khai đồng bộ các giải pháp quan trọng:

• Phát triển nông nghiệp thông minh: Ưu tiên ứng dụng AI, Big Data và IoT để tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng suất.
• Đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc bằng Blockchain: Xây dựng hệ thống minh bạch, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm, tạo dựng niềm tin và nâng cao giá trị nông sản.
• Phát triển thương mại điện tử nông sản: Hỗ trợ xây dựng và phát triển các nền tảng giao dịch trực tuyến, kết nối trực tiếp người nông dân với thị trường trong và ngoài nước.
• Đổi mới công nghệ chế biến: Đầu tư vào công nghệ chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu thô và giải quyết tình trạng "được mùa mất giá".
• Phát triển thương hiệu quốc gia cho nông sản: Xây dựng các thương hiệu mạnh, có uy tín trên thị trường quốc tế, nâng cao khả năng cạnh tranh.
• Đẩy mạnh xúc tiến thương mại số: Tận dụng các nền tảng trực tuyến để tiếp cận đối tác quốc tế, khai thác hiệu quả các FTA.
• Xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao: Khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp.
• Định hướng và chính sách hỗ trợ: Nhà nước cần đầu tư vào hạ tầng công nghệ, hỗ trợ tài chính, tín dụng và đào tạo nhân lực để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp.

Thay vì chỉ tập trung vào sản lượng hàng hóa, khu vực Đông Bắc đang chuyển hướng sang một nền nông nghiệp coi trọng sự hài hòa với thiên nhiên, phát huy những sản phẩm đặc trưng, đồng thời bảo tồn văn hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng địa phương.

Vùng Đông Bắc, với vai trò chiến lược về an ninh quốc gia, nguồn nước và đa dạng sinh học, đang chứng kiến một sự chuyển mình quan trọng trong định hướng phát triển nông nghiệp. Thay vì chỉ nhấn mạnh vào sản xuất hàng loạt, quy hoạch mới tập trung vào việc xây dựng một nền nông nghiệp sinh thái, bền vững và mang đậm bản sắc địa phương.

Quy hoạch vùng giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, không chỉ là sự cụ thể hóa các chiến lược quốc gia mà còn là một "bước ngoặt" trong việc khai thác tiềm năng độc đáo của vùng. Với sự đa dạng về văn hóa dân tộc và điều kiện tự nhiên đặc thù, Đông Bắc có cơ hội phát triển các mô hình kinh tế sáng tạo dựa trên các nguyên tắc thuận tự nhiên, kinh tế xanh, tuần hoàn và giảm phát thải carbon.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, trọng tâm sẽ là phát triển các sản phẩm an toàn, hữu cơ, đặc sản và có giá trị cao, gắn liền với bảo tồn các giống cây trồng, vật nuôi bản địa. Thay vì hình thành các vùng chuyên canh quy mô lớn một cách rải rác, khu vực sẽ ưu tiên các mô hình sản xuất tập trung có quy mô phù hợp, kết nối chặt chẽ với chế biến thủ công, tinh chế và thị trường ngách trong và ngoài nước.

Việc duy trì diện tích lúa vẫn được coi trọng, đặc biệt là các giống lúa quý, lúa đặc sản ở các vùng có lợi thế. Song song đó, các cây công nghiệp chủ lực như chè, cà phê, mắc ca sẽ được phát triển theo hướng nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng thông qua chế biến sâu, xây dựng thương hiệu địa phương. Các trung tâm chế biến chuyên biệt sẽ được hình thành để thúc đẩy sự phát triển của các ngành này.

Kinh tế rừng sẽ được khai thác một cách bền vững, không chỉ tập trung vào gỗ mà còn chú trọng đến các sản phẩm ngoài gỗ, dược liệu dưới tán rừng và dịch vụ môi trường rừng, bao gồm cả tiềm năng từ thị trường tín chỉ carbon. Mục tiêu là nâng cao thu nhập cho người dân làm nghề rừng đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học và chức năng phòng hộ của rừng.

Chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản sẽ phát triển theo hướng tận dụng lợi thế địa phương, bảo đảm an toàn sinh học và thân thiện với môi trường. Các mô hình nuôi trồng kết hợp, đa dạng hóa đối tượng nuôi sẽ được khuyến khích.

Đặc biệt, vùng Đông Bắc sẽ chú trọng xây dựng các trung tâm nghiên cứu và chuyển giao công nghệ nông nghiệp phù hợp với điều kiện địa hình và khí hậu đặc thù. Ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số sẽ được đẩy mạnh để nâng cao hiệu quả sản xuất, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Trong lĩnh vực dịch vụ, sự phát triển sẽ tập trung vào khai thác tiềm năng du lịch sinh thái, văn hóa cộng đồng và du lịch nông nghiệp gắn với các sản phẩm đặc trưng. Kinh tế cửa khẩu biên mậu cũng sẽ được chú trọng phát triển theo hướng bền vững, tạo động lực cho giao thương và du lịch.

Tóm lại, hướng phát triển nông nghiệp của vùng Đông Bắc không chỉ đơn thuần là tăng trưởng kinh tế mà còn là sự hài hòa giữa bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, phát huy bản sắc văn hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, hướng tới một tương lai nông nghiệp xanh và bền vững.